Żeby oczekiwać od dziecka odpowiedzialności, najpierw musisz wytłumaczyć mu, czym ona jest. Umiesz to zrobić? Podpowiemy ci, jak o niej rozmawiać i jak jej uczyć. Może nam też przyda się powtórka z tego tematu?
Dzieci mojego kuzyna zapragnęły mieć zwierzaczka: chomika, królika lub małą szynszylę. Codziennie zasypywały ojca dziesiątkami filmików ukazujących życie puszystych gryzoni, wymyślały imiona, deklarowały opiekę i ze łzami w oczach błagały, padając na kolana. Kuzyn długo zastanawiał się, co zrobić, żeby nie poddać się bez walki i nie wziąć sobie na głowę dodatkowego zajęcia w postaci opieki nad zwierzęciem. Tym bardziej że żona zadeklarowała krótko i konkretnie: „Ja nie mam na to czasu”. Zaczął więc rozmawiać z dzieciakami o odpowiedzialności. Udało się! Po miesiącu do domu trafiła urocza świnka morska, a dzieci zajmują się nią z ochotą.
Obowiązki, które uczą
Wytłumaczenie kilkuletniemu dziecku abstrakcyjnego pojęcia „odpowiedzialność” nie jest łatwe, dobrze więc zacząć od praktyki. Na początek przydziel maluchom regularne, ale niezbyt trudne zadania domowe: sprzątanie zabawek przed zaśnięciem, zbieranie naczyń po obiedzie, wyrzucanie i segregowanie śmieci. Dzięki temu uczą się odpowiedzialności za otoczenie i stają się bardziej samodzielne. Na tym etapie ważne jest ustalenie konkretnych oczekiwań i konsekwencji za ich niewypełnianie. To nauczy twoje dzieci, że jeśli nie wywiążą się ze swoich obowiązków, będą musiały liczyć się z tym, że na przykład będą krócej oglądały telewizję lub korzystały z tabletu. Może się okazać, że synowi lub córce będzie potrzebna pomoc w organizacji czasu na wykonywanie obowiązków. Ustalcie wspólnie harmonogram i kalendarz, aby dziecko mogło śledzić swoje codzienne zadania i mieć poczucie odpowiedzialności za ich wykonanie.
Odpowiedzialność niejedno ma imię
Dzisiejsze czasy zmusiły ludzkość do zmierzenia się z odpowiedzialnością za planetę, na której żyjemy, dlatego od najmłodszych lat wpajaj dzieciom odpowiedzialne korzystanie z jej zasobów, takich jak woda, energia i jedzenie. Omówcie wspólnie, jakie działania mogą przyczyniać się do dbania o środowisko naturalne (np. segregowanie śmieci, ograniczenie plastiku, niewyrzucanie żywności). Przy każdej okazji zachęcaj syna lub córkę do zaangażowania społecznego, na przykład wolontariatu i zbiórek na cele charytatywne. To pomoże im zrozumieć, że odpowiedzialność to również troska o innych.
Wytłumacz dziecku, że odpowiedzialność to także przestrzeganie zasad moralnych i etycznych. Przykładem może być sytuacja, w której znajdzie ono zagubiony przedmiot i odda go właścicielowi, zamiast zatrzymać go dla siebie.
Daj dziecku porządzić
Uczenie odpowiedzialności nierozerwalnie wiąże się z rozwijaniem samodzielności dziecka. Warto więc dać mu możliwość dokonywania własnych wyborów w odpowiednich obszarach, takich jak ubranie, zajęcia pozalekcyjne, planowanie czasu i organizacja zadania domowego. To pozwoli mu nauczyć się odpowiedzialności za własne działania. Zaproponuj, żeby syn lub córka zaplanowali wycieczkę dla całej rodziny i atrakcje na weekend – tak odpowiedzialne zadanie rozwija umiejętności podejmowania odpowiedzialnych decyzji i sprawia, że dziecko czuje się wyróżnione, decydując o losie całej rodziny.
Zawsze doceniaj wysiłki i postępy dziecka w nabywaniu odpowiedzialności. Pochwal je za podejmowanie odpowiednich decyzji. Nagradzaj je drobnymi upominkami lub przywilejami, aby zwiększyć jego motywację do wdrażania dobrych nawyków. No i oczywiście sam bądź dla syna lub córki wzorem odpowiedzialnego zachowania. Pokaż, że jesteś odpowiedzialny w swoich codziennych obowiązkach i podejmujesz odpowiedzialne decyzje.
Wychowując odpowiedzialne dziecko pamiętaj, że…
…każde dziecko rozwija się w swoim tempie, dlatego uczenie odpowiedzialności wymaga twojego wsparcia, cierpliwości i konsekwencji. Postaraj się stworzyć otwartą atmosferę, w której syn lub córka czują się swobodnie, mogą dzielić się z tobą swoimi myślami i o wszystko pytać.
Sprawdź również: Wstyd. Chronić przed nim dziecko czy pozwalać na jego czucie?
Dawid Rosenbaum
DziennikarzDawid Rosenbaum. Dziennikarz, autor książki „Zapachy miast”. Zakochany w Nowym Jorku, kuchni azjatyckiej i warszawskiej Saskiej Kępie.
