W legendach znajdziemy odrobinę ludowej magii, dzielnych rycerzy, smoki i dziwaczne stwory. Żeby lepiej je poznać, warto ruszyć w podróż ich tropem, bo prawie każde z polskich miast ma swoją opowieść albo dwie. Zagłęb się w świat legend.
Gdy byłem dzieckiem, bałem się chodzić z ojcem do piwnicy, a ten ciągnął mnie tam przy byle okazji. Nie umiałem pozbyć się lęku, że nie ominie mnie spotkanie z potworem. Na wszelki wypadek wsuwałem więc do kieszeni małe lusterko i schodząc po schodach, zamykałem oczy. Każdy w Warszawie wiedział przecież, że to najskuteczniejsza i jedyna broń na mieszkającego w podziemiach bazyliszka.
Legendarne potwory. Smoki i inne bestie
Bazyliszek był bestią trochę podobną do smoka, a trochę do wielkiej jaszczury z głową koguta. Mieszkał gdzieś w piwnicach jednej z kamienic na Krzywym Kole i wystarczyło na niego spojrzeć, a człowiek zamieniał się w skałę. Poradził sobie z nim odważny płatnerz Melchior, który wyszedł na spotkanie ze stworem zaopatrzony w tarczę tak wypolerowaną, że gdy bazyliszek spotkał w niej swój wzrok, sam zamienił się w kamień.
Oprócz bazyliszka mamy w Polsce jeszcze kilka innych szkarad: smoka wawelskiego, z którym rozprawił się dzielny szewczyk, smoczą księżniczkę, którą można spotkać na Ślęży, smoka spod Staszowa i smoka z Łysego Garbu, który zginął w podobnych okolicznościach jak jego krewny spod Wawelu.
Sceneria legend. Tajemniczość i realność
W polskich legendach mamy również całe zastępy syren (oprócz tej warszawskiej również Meluzynę, żonę księcia cieszyńskiego Bolka, oraz Zielenicę z Trzęsacza nad Bałtykiem) i wszelkiej maści wodników, rusałek, utopców, dziwożon, mamun i innych wodnych demonów zamieszkujących jeziora, stawy, rzeki i bagna. Te postacie najczęściej występują w legendach z Pomorza, Kaszub, Mazur i Kurpi.
Częstymi bohaterami są również czarownice (szczególnie te z Łysej Góry) i diabły na czele z Borutą, Rokitą i Lucyferem, a także święci (Marcin, Kinga, Agata, Jacek). Mamy podania o niezwykłych dziełach natury, takich jak dąb Bartek, dąb Florian, płaczący kamień na Roztoczu, Sokola Skała. Znamy historie o powstaniu gór, rzek i jezior oraz podania związane z polskimi władcami – od króla Popiela przez Łokietka, królowe Jadwigę i Bonę, aż po Jana III Sobieskiego.
Co znajdziemy w legendach? Tradycję i historię
Dlaczego tak lubimy legendy? Bo są mądre, ciekawe, magiczne i do końca nie wiemy, ile jest w nich prawdy, a ile fantazji. Poza tym wiążą się z ważnymi dla nas miejscami. Opowiadają o miastach, wsiach i regionach, z których pochodzimy, dotyczą miejscowości, w których się urodziliśmy lub w których żyjemy. I wreszcie są opowieściami o naszym kraju, tradycji i tożsamości, jak choćby ta o królu Popielu spisana przez Galla Anonima, o Lechu, Czechu i Rusie, Piaście Kołodzieju, założeniu Warszawy, Lublina i Poznania. Prawie każde polskie miasto i każdy region ma swojego legendarnego bohatera, potwora albo jakąś czarownicę lub choćby strzygę czającą się w łanach zboża. Legendy są częścią naszej tradycji, dlatego warto je przekazywać młodszym pokoleniom.
Na tropie słynnych opowieści
Weekendowe wypady śladami polskich legend to świetna zabawa dla całej rodziny. W poszukiwaniu fascynujących historii możemy wyruszyć na drugi koniec Polski albo zaplanować wakacyjną przygodę szlakiem legend biegnącym od Bałtyku aż po Tatry. Można też ograniczyć się do najbliższej okolicy, bo niekiedy wystarczy wyjść z domu, żeby natknąć się na słynnego rycerza, księżniczkę lub tajemniczą historię ukrytą w murach zamku albo na dnie jeziora. Zdarza się, że legendarne miejsca mijamy codziennie w drodze do pracy – Złotą Kaczkę i pomnik Syreny w Warszawie, poznańskie koziołki, Kluskową Bramę i Mostek Czarownic we Wrocławiu, krzywą wieżę w Toruniu. Piękne opowieści kryją się nawet w rogalach marcińskich, toruńskich piernikach, bursztynach z Bałtyku i smaku Goldwassera, czyli ziołowo-korzennego likieru wytwarzanego w Gdańsku.
Sprawdź również: Cechy naszych rodziców. Zerwij ze schematami, żyj po swojemu
Dawid Rosenbaum
DziennikarzDawid Rosenbaum. Dziennikarz, autor książki „Zapachy miast”. Zakochany w Nowym Jorku, kuchni azjatyckiej i warszawskiej Saskiej Kępie.
